Afghanistan.

Afghanistan is een bergachtig gebied gelegen tussen Iran en Pakistan. Bijna iedereen is er moslim, meestal soeniet, een minderheid (15%) is sjiiet. In Afghanistan wonen verschillende volkeren. De grootste groep zijn de Pathanen of Pashtun die voor de helft in Afghanistan wonen, voor de helft in Pakistan. De tweede grootste groep zijn de Oezbeken van wie de taal verwant is met het Iraans. Er bestaat ook een onafhankelijke republiek Oezbekistan die vroeger deel uitmaakte van de Sovjetunie. Daarnaast zijn er nog een vijftal bevolkingsgroepen die soms uitsluitend in Afghanistan wonen zoals de Hazara of deels in vroegere Sovjetrepublieken wonen zoals Turkmenistan of Kirgizië. De omgangstaal tussen die volkeren is het Farsi of Dari dat nauw verwant is met het Iraans. De stamgebieden zijn meestal moeilijk toegankelijke bergen of woestijnen. In de grote steden en vooral in Kaboel wonen verschillende bevolkingsgroepen samen.
In de loop der eeuwen kende Afghanistan verschillende heersers, maar in de loop van de 19^e eeuw werd het een bufferstaat tussen de Russische gebieden van Azië en de Britse gebieden van Indië. De Britse pogingen om Afghanistan te onderwerpen mislukten. Na de Brits-Afghaanse oorlog van 1919 probeerden de Afghaanse koningen hun land te moderniseren. Er kwam een grondwet, de sluier werd afgeschaft. Later werden de hervormingen teruggedraaid, weer ingevoerd enz. Naast de vetes tussen bevolkingsgroepen was er een fundamentele kloof tussen de enkele moderne steden en de zeer conservatieve en moslim-fundamentalistische stamgebieden.
In de jaren vijftig van de 20^e eeuw kwamen daar de tegenstellingen bij van de koude oorlog met pro-Russische en pro-westerse studenten en militairen. De koning probeert al die verschillende groepen samen te houden, maar in 1973 pleegt de gewezen premier Mohammed Daoed Khan een staatsgreep met de steun van de communisten en een deel van het leger. De koning wordt afgezet, Afghanistan wordt een republiek. Maar dan keert Daoed Khan zich tegen de communisten wat in 1978 leidt tot een staatsgreep van communistische militairen.
De isla mitische revolutie in Iran in 1979 sloeg ook over naar Afghanistan. De opstandelingen die zich moedjahedien noemden bestonden uit de meest verscheiden groepen: studenten, gematigde en fanatieke moslims, stammen die zich onderdrukt voelen, maar ze waren verenigd in de strijd tegen de communisten en ze werden gesteund door Iran, Pakistan, Europa en de VS. Op het hoogtepunt van de strijd hadden de Sovjets 120.000 man in Afghanistan, maar de strijd in de bergen en woestijnen was uitzichtloos. In 1989 trokken de Sovjets zich terug. Nu keren de strijdende partijen zich tegen elkaar. De “krijgsheren” heersen in hun vaak ontoegankelijke gebieden en van daaruit bevechten ze elkaar. Er komt een reactie van de taliban, een fundamentalistische, soennietische groepering van Pathanen of Pashtun onder de leiding van Mohammed Omar. Aanvankelijk krijgen ze de steun van Pakistan, Saoedi-Arabië en de Verenigde Staten. De taliban stellen een heel streng moslimregime in: vrouwen mogen niet meer alleen op straat, meisjes krijgen geen onderwijs meer, muziek is verboden, bioscopen gaan dicht, oude boeddhistische kunstwerken worden vernietigd. Afghanistan wordt afgesloten van de buitenwereld. Alleen in het noorden is er nog verzet.
De aanslag op het World Trade Center op 11 september 2001 in New York verandert de houding van de VS. Ze beschuldigen Al Qaida onder de leiding van Osama bin Laden die vroeger in Afghanistan tegen de Russen had gevochten. De VS eisen zijn uitlevering, maar de taliban weigeren.  Dan vallen de VS en Groot-Brittannië Afghanistan binnen en steunen de Noordelijke Alliantie die zich nog tegen de taliban verzette. In 2002 wordt Karzai president.
Ondertussen nemen ook andere Navo-landen waaronder België deel aan de acties in Afghanistan. De taliban is teruggedrongen, maar niet verslagen. In de verschillende regio’s stellen de plaatselijke leiders zich steeds meer als onafhankelijke krijgsheren op.
Al enige tijd lijkt een deel van de taliban moe van de strijd en op zoek naar een compromis. Het fanatisme zwakt aan die kant af, al lijkt dat tegengesproken te worden door de vele aanslagen in Kaboel in augustus 2015. In ieder geval lijkt het nieuwe verschijnsel van IS ( de Islamitische Staat) een nog grotere bedreiging dan de taliban.

Dr. Khadija

“Afghanistan is een kwetsbaar land met een groot gebrek aan sociale zekerheid”

Dr. Khadija beschrijft de situatie als volgt en benoemt meteen ook een paar uitdagingen: "De Afghanen zijn inmiddels voor vele decennia verwikkeld in gevechten. De overgrote meerderheid van de Afghaanse bevolking is dan ook geboren toen er oorlog was of groeide op in een oorlogssituatie. Deze oorlog heeft zeker fysiek een impact, maar ook de psychologische condities en voorwaarden waarin veel Afghanen leven werden beïnvloed. De oorlog bracht armoede, onrechtvaardigheid, discriminatie en vele andere sociale problemen naar Afghanistan. Maar de oorlog heeft vooral een nefaste invloed gehad op het gedrag van mensen. Het resultaat van de maatschappelijke context waarin de Afghanen vandaag leven heeft ervoor gezorgd dat veel Afghanen conflicten op een gewelddadige en agressieve manier benaderen. De Afghaanse cultuur is helemaal veranderd en wordt op vandaag gekarakteriseerd door 3 aspecten:

• Do not forgive – vergeef de andere niet.
• Do not forget – vergeet niet wat er is gebeurd.
• Seek revenge – neem wraak waar mogelijk.

Dr. Khadija hekelt dat er binnen bepaalde stammen regels gelden als: ‘wanneer iemand om het leven wordt gebracht, dan is het de verantwoordelijkheid van zijn kinderen of zelfs kleinkinderen om wraak te nemen.’ Of ‘als het pas mogelijk is om na 100 jaar wraak te nemen voor een bepaalde gebeurtenis, beschouw dit dan nog steeds als korte termijn.’

Tussen wet en werkelijkheid

Zo ziet ze ook grote lacunes tussen de Afghaanse wet en de Afghaanse cultuur inzake de rechten en plichten van vrouwen. Op het vlak van onderwijs staat in de Afghaanse onderwijswet in artikel 3 dat alle inwoners van de Islamitische republiek van Afghanistan, zonder enige vorm van discriminatie gelijke rechten hebben op het vlak van onderwijs. De Islam moedigt mannen en vrouwen zelfs aan om te studeren.

De realiteit ziet er evenwel anders uit, heel wat meisjes gaan vandaag wel naar school, maar in mijn familie ben ik de eerste die een universitair diploma haalde. Helaas moet ik vaststellen dat vrouwen in veel families maar twee plaatsen hebben, binnen in huis en in het graf. Het is heel belangrijk dat er steun komt voor deze families.

Inzake gendergelijkheid zegt de wet dat alle mensen gelijk zijn, man en vrouw, blank of zwart. De Islam zegt dat wie het goede nastreeft boven het kwade de beste mensen zijn. Ook hier zijn grote verschillen vast te stellen met de realiteit waarbij mannen als beter beschouwd worden dan vrouwen, het beter is zonen te hebben dan dochters, en dat mannen best wel een tweede of zelfs derde vrouw kunnen trouwen als blijkt dat hun eerste vrouw(en) hen geen zonen schenken

Wat het huwelijk betreft zegt de wet dat mannen en vrouwen akkoord moeten gaan met het huwelijk, dat gedwongen huwelijken en huwelijken met minderjarigen verboden zijn, en dat scheiden toegestaan is. De realiteit leert dat veel huwelijken afgesproken worden zonder toestemming van bruid en bruidegom, veel jonge meisjes zomaar worden weggeschonken, en dat scheiden schandalig of zelfs verboden is. Wanneer een man een andere man doodt, bijvoorbeeld, dan gebeurt het dat zijn zus als verzoeningsoffer wordt geschonken aan een familielid van de gedode man.

Vroedvrouwen bieden meer dan medische bijstand

Dr Khadija is gynaecologe en hoofd van het “Norwegian Afghanistan Committee (NAC)”. In 2002 studeerde ze af aan de Universiteit als gynaecologe. Ze studeerde dus duidelijk op het moment dat de Taliban het voor het zeggen had. In 2010 werd zij programmadirecteur van CMES Community Midwives Educating School in de Provincie Wardak ten zuid Westen van Kaboel

Op dat ogenblik is er in de provincie Wardak een conflict aan de gang tussen twee bevolkingsgroepen: de Hazara’s en de Pathanen (Pashtun). En toch merkt Dr. Khadija dat de meisjes die bij haar de opleiding tot vroedvrouw komen volgen, samen in de klas zitten, samen hun studentenverblijf delen en dus samen school lopen. Dit zette haar ertoe aan om naast de klassieke opleiding ook het thema vrede en verzoening op te nemen in het aanbod. Reeds na 6 maanden kon zij een gedragsverandering waarnemen bij de studentes die vaak met negatieve gevoelens naar de andere groep toe naar school kwamen. Ze werden vriendelijker voor mekaar, en stelden zich positiever op ten aanzien van elkaar.

De school werd bij een dubbele zelfmoordaanslag op een vrije dag helemaal vernield. Maar Khadija bleef niet bij de pakken zitten en opende elders een nieuwe school zodat de leerlingen die aan de opleiding waren begonnen hun studie ook konden afwerken. Ze wilde niet toegeven aan het geweld en wilde haar vaak zeer gemotiveerde leerlingen ook niet ontgoochelen. Na de opleiding gingen de studentes op verschillende plaatsen in Afghanistan aan de slag.

Toen NAC de opleiding van vroedvrouwen voor ziekenhuizen begon te ondersteunen was het moeilijk om studentes te rekruteren, zeker uit de afgelegen gebieden. Toen men in Wardak startte in 2005 moest men studentes rekruteren via huis aan huis bezoek.

In 2014 opende Khadija met de steun van NAC twee nieuwe scholen. Ze wou zo 48 studenten aantrekken om de opleiding van vroedvrouw en verpleegster te volgen in de zeer conservatieve provincie Khost. Maar zouden er wel voldoende studentes uit deze streek zich aandienen voor deze twee jaar durende opleiding?

Op de dag zelf boden zich meer dan 500 studentes aan die bereid waren om de opleiding te volgen, tussen hen zat zelfs een vrouw met een baby van amper één week oud. Dit betekent dat steeds meer families open staan voor het feit dat hun dochter(s) de opleiding van vroedvrouw of verpleegster volgen.

Dr. Khadija zal zich blijven inzetten voor het opleiden van vroedvrouwen in Afghanistan omdat zij zich op deze manier inzet voor haar land, de vrouwen, de vrede en de vrouwenrechten. Naast de pure medische opleiding blijft zij de studentes ook onderwijzen in vrouwen- en kinderrechten, conflictresolutie en geweldloze communicatie.

Vroedvrouwen en vrouwelijke verpleegsters spelen een belangrijke rol in rurale gebieden en bij conservatieve families omdat zij degenen zijn die de vrouwen toegang (kunnen) verlenen tot gezondheidszorg. Vrouwen gaan immers niet op consulatie bij mannelijke dokters. Tijdens het contact dat deze vroedvrouwen of verpleegsters hebben met patiënten kunnen zij hen niet alleen medisch bijstaan maar ook informeren over hun rechten als vrouw. Zo wil Khadija aan bewustwording werken bij vrouwen, wil ze dat vrouwen meer en meer voor hun rechten opkomen. Naast het contact met vrouwen hebben deze vroedvrouwen ook contact met de mannen van hun patiënten, en kunnen zij vanuit hun positie (zij zijn immers een belangrijke schakel in het geboren laten worden van het nageslacht) het vertrouwen winnen van mannen, kunnen zij het ook met mannen hebben over vrouwenrechten en geboorteplanning bijvoorbeeld. Dr. Khadija ziet de vroedvrouwen dan ook als bruggenbouwers van (wederzijds) respect tussen mannen en vrouwen.

Maar de nood is en blijft hoog: in 2014 kon de Afghaanse gezondheidszorg maar instaan voor 23% van de nodige kaamhulp (ondersteuning moeder en pasgeborene). Eind 2014 stonden 681 vrouwen op de loonlijst van het ministerie van gezondheidszorg.

NAC heeft de capaciteit van de opleiding vanaf 2014 verdubbeld. Zo kunnen meer meisjes de opleiding volgen en kunnen de rechten van vrouwen op het vlak van gezondheidszorg gerealiseerd worden maar ook worden steeds meer vrouwen zich bewust van mensen- en vrouwenrechten in het algemeen.

Dr. Khadija wil haar studentes hoopvol naar de toekomst leren kijken, wil dat vrouwen hun rechten en verantwoordelijkheden kennen als Afghanen, vrouwen en vroedvrouwen. Bovendien is het belangrijk dat deze vrouwen de boodschap van hoop overmaken aan anderen.

interessante links over de Afghanistan 

https://www.hrw.org/world-report/2016/country-chapters/afghanistan

https://www.amnesty.org/en/countries/asia-and-the-pacific/afghanistan/report-afghanistan