Sicilië

Sicilië is een eiland en autonome regio van Italië. Het ligt ten zuidwesten van het Italiaanse vasteland en ten Noordoosten van het Afrikaanse land Tunesië. De oppervlakte van Sicilië is 25.709 km² en daarmee het grootste eiland in de Middellandse Zee. Het eiland is maximaal 230 km lang en 170 km breed. De kustlijn is ongeveer 1000 km (België: 30.528 km² - kustlijn +/- 67 km)

Door haar strategische ligging in het midden van de Middellandse zee is Sicilië door vele volkeren veroverd die een stempel op de cultuur hebben gedrukt. Hierdoor heeft het eiland haar eigen rijke en unieke cultuur ontwikkeld, op het gebied van kunst, muziek, literatuur, architectuur, religieuze tradities en haar eigen keuken.

Immigratie naar Sicilië

Mede door haar ligging is Sicilië net zoals de andere eilanden die ten Zuiden van Italië liggen (Lampedusa, Linosa, Lampione, Malta) voor veel migranten, in hun zoektocht naar een beter bestaan de toegangspoort tot Europa geworden. Deze immigranten zijn vooral Noord-Afrikanen en beginnen vanuit landen zoals Tunesië, Albanië, Marokko of Libië aan de overtocht naar Europa. Bij deze overtochten vinden veel mensen de dood.

De Italiaanse regering heeft meerdere pogingen gedaan deze toenemende stroom te stoppen door verdragen te sluiten met Albanië en Marokko waardoor de uitzettingsprocedure versneld kon gebeuren zonder de gebruikelijke formaliteiten. In 2008 werd een akkoord bereikt met Libië. Libië beloofde hulp in de strijd tegen de illegale immigratie, in ruil voor miljarden euro’s die Italië  de komende twintig jaar zou betalen om de schade te vergoeden die Italië in haar voormalige kolonie had aangericht. In 2009 stemde het Italiaanse parlement in met een nieuwe wet met strengere regels voor immigratie.

Immigratiewet 2009

De Italiaanse immigratiewet van 2009 maakt van illegale immigratie een strafbaar vergrijp. Illegalen die aankomen in Italië worden ondergebracht in detentiecentra. Onder de nieuwe wet is de tijd die men in een detentiecentrum kan doorbrengen voordat met uitgezet kan worden of een tijdelijke verblijfsvergunning krijgt opgetrokken van 60 dagen tot 180 dagen. Deze detentiecentra zijn vaak overvol en dit zorgt ervoor dat de sfeer gespannen is en dat het vaak tot gewelddadige uitbarstingen komt.

Wie illegaal in Italië verblijft en betrapt wordt krijgt een boete die kan variëren tussen 5000 en 10.000 euro. De persoon wordt ook het land uitgezet. Deze keus is onder andere gemaakt, omdat de gevangenissen overvol dreigden te raken. Daarenboven staan ook strenge straffen aan wie hulp biedt aan illegalen, door hen bijvoorbeeld te werk te stellen als huishoudhulp, tijdens de oogst,...

De verblijfsvergunning is gekoppeld aan een puntensysteem. Wie een vergunning aanvraagt,  ondertekent een contract met de Italiaanse staat waarin staat dat hij bepaalde integratiedoelen gaat behalen in de periode dat zijn verblijfsvergunning geldig is. Haalt de aanvrager deze doelen niet, dan wordt de verblijfsvergunning ingetrokken en de persoon in kwestie wordt het land uitgezet

De nieuwe wet maakt het dus moeilijker om een verblijfsvergunning te krijgen en zal de integratie van de degenen die al in Italië verblijven bemoeilijken. Een belangrijk aspect van de wet is dat wie gebruik wil maken van publieke diensten, met uitzondering van medische hulp of naar school gaan, verplicht is om een verblijfsvergunning te laten zien. Trouwen kan dus niet, kinderen kunnen niet worden ingeschreven in de burgerlijke stand…

Er kwam meteen veel kritiek op het asielbeleid van Italië. Zowel mensenrechtenorganisaties als de Europese Unie en de Verenigde Naties  hekelden de standpunten van Italië betreffende het immigratievraagstuk omdat veel migranten die het land werden uitgezet meteen in levensgevaar brengt wanneer zij naar hun land van herkomst worden teruggestuurd. Hun veiligheid kon niet worden gewaarborgd.

De Europese vluchtelingencrisis

Met de Europese migrantencrisis wordt primair gedoeld op de honderdduizenden migranten die sinds 2013 de Middellandse Zee oversteken richting de Europese Unie en de politieke reacties daarop. De vluchtelingen komen vooral uit oorlogsgebieden in het Midden-Oosten en Afrika De term "crisis" kwam hiervoor algemeen in gebruik in april 2015, toen in amper een week tijd enkele honderden bootvluchtelingen verdronken in de Middellandse Zee

In de periode 2007-2011 kwam de grootschalige migratie richting Europa, die tot op heden min of meer voortduurt, op gang. De mensen op de vlucht kwamen voornamelijk uit het Midden–Oosten   en uit Noord- en Midden-Afrika. Belangrijke factoren waren de Egyptische revolutie in 2011 en de staatsgreep die daarop volgde, de opstand in Libië en de daaropvolgende instabiliteit, de oorlog in Mali, de Syrische burgeroorlog en vanaf 2014 de dreiging van IS.

Aanvankelijk kwamen velen via de "'Oostmediterrane Route" (die loopt via Turkije en Griekenland) die als zeer gevaarlijk werd beschouwd. In 2011 werden er 200.000 immigranten gearresteerd die de Turks-Griekse grens probeerden over te steken. Nadat Griekenland meermaals de EU om hulp gevraagd had bij de opvang van immigranten, bouwde het in december 2012 een 10,5 km lang hek langs de grens met Turkije en nam het aantal vluchtelingen via deze route af met 95%.  Sindsdien kwamen meer vluchtelingen via de Turkse kust naar de Griekse eilanden. Veel vluchtelingen komen, ongeacht het gevaar, op gammele bootjes van mensensmokkelaars richting Europa.

Het aantal vluchtelingen nam in 2015 verder toe, van wie de meesten op de vlucht voor  het geweld in Syrië.  Zij kwamen meestal in Italië aan. Vluchtelingen afkomstig uit Afrika komen het vaakst via Libië, waar in de nasleep van de opstand van 2011 steeds meer mensen wegvluchten en waar  in 2014 een nieuwe burgeroorlog uitbrak. Zij probeerden doorgaans het Italiaanse eiland Lampedusa of Sicilië (de haven van Augusta)  te bereiken.

Inmiddels is het al langer duidelijk dat Europa geen eenduidig antwoord kan bieden op de vluchtelingencrisis. Landen nemen autonome beslissingen en laten al dan niet migranten toe. Kroatië voorkomt dat migranten vanuit Bosnië Europa binnenkomen, Orban weigert migranten op te nemen, Duitsland stelt zich dan wel meer open. In Italië werd met de komst van regering (2018) die bestaat uit de Vijfsterrenbeweging (populistisch) en de Lega Nord (rechts-radicaal) van Matteo Salvini een nieuwe migratiepolitiek gevoerd. Zo stelde Salvini, die minister van binnenlandse zaken werd vrij snel dat Sicilië niet langer het vluchtelingenkamp van Europa moest zijn. Hij zette meteen de toon voor het nieuwe Italiaanse asielbeleid. Al snel komen er barsten in de regering omtrent het thema migratie. Wanneer Salvini in augustus 2019 weigert om migranten toegang te verlenen tot Italië, ook al zouden deze in andere Europese landen worden opgevangen, valt de Italiaanse regering….Het wordt uitkijken naar het beleid van de nieuwe minister Luciana Lamorgese die begin september minister van binnenlandse zaken werd in de nieuwe Italiaanse regering

migratiestroom in 2015

Borderline Sicilia

Borderline Sicilia werd opgericht in 2008 door een groep van 5 personen die al een hele tijd op vrijwillige basis actief waren op het vlak van mensenrechten. De groep wou zich actief inzetten rond migratie naar Sicilië, wou de realiteit onder ogen zien, wou het verhaal van de migratie vertellen op basis van de verhalen van de migranten zelf. Zo wilden zij een realistische kijk bieden op wat er tijdens de voorbije jaren en nog steeds gebeurt met mensen die op zoek naar een beter leven op Sicilië aankomen. Mensen hebben immers vaak een totaal vertekend beeld van wat migratie echt inhoudt.

Het eerste publieke initiatief dat de groep organiseerde was een herdenking in oktober 2008 voor de slachtoffers van de schipbreuk van 28 oktober 2007 voor de kust van Vendicari, in de buurt van Syracuse.  17 mensen (Palestijnen en Egyptenaren) lieten het leven toen hun kleine boot kapseisde. Ze waren vanuit Egypte vetrokken. Vandaag staat op diezelfde kust van Vendicari een standbeeld ter nagedachtenis van alle slachtoffers die gestorven zijn tijdens hun overtocht over de Middellandse Zee, en dit ten gevolge van het migratie- en veiligheidsbeleid van Italië en Europa.

Door de jaren heen heeft de organisatie geleerd dat het verhaal over migratie het best verteld wordt door de ogen en met de woorden van de migranten zelf. Vaak zijn het verhalen over de schending van de mensenrechten, en misbruik. Daarom juist bestaat één van de hoofdactiviteiten van de organisatie erin de situatie van de migranten observeren, en op te volgen van bij hun aankomst op het eiland tot bij het onthaal door de bevoegde diensten, van de toegang tot de lokale dienstverlening tot de leefomstandigheden in de opvangcentra (detentiecentra), maar zeer zeker ook de leefomstandigheden van de migranten die na de onthaalprocedure zonder papieren in de anonimiteit verdwijnen en zo heel kwetsbaar worden voor uitbuiting ( evt. werk gerelateerd).

De situatie in de opvangcentra is er bijvoorbeeld schrijnend omwille van de zeer lange wachttijden. Tot aan het eerste gesprek hebben migranten geen toegang tot om het even welke dienstverlening, tot werk,… Ze worden dan ook vaak uitgebuit.

Borderline publiceert alle informatie op haar website en verspreidt berichten via sociale media. Zo worden hun berichten en informatie directe bronnen voor onderzoekers, studenten, journalisten en beleidsvoerders.

Het feit dat Borderline veel rechtstreeks contact heeft met migranten die op Sicilië aankomen heeft er toe bijgedragen dat de organisatie van bij haar start heeft gekozen om niet enkel te luisteren naar de migranten. Boderline wil ook antwoord kunnen bieden op de vragen van deze mensen. Dus biedt Borderline wettelijke en sociale ondersteuning en wijst ze migranten de weg naar de dienstverlening die op Sicilië aanwezig is.

De organisatie kan niet iedereen opvolgen en verwijst veel mensen door naar het hele netwerk aan organisaties dat zich in de voorbije jaren op Sicilië heeft ontwikkeld.

De organisatie werkt inmiddels ruim tien jaar onvermoeibaar verder aan het behartigen van de rechten van de migranten, en dit zowel nationaal als internationaal. Borderline stelt vragen bij de akkoorden die Italië en Libië met elkaar maken, bij de akkoorden die de Europese Unie met Libië maakt, stelt vragen bij de strafbaarstelling van reddingsoperaties op de Middellandse Zee, klaagt situaties aan waarbij migranten dagenlang in mensonwaardige omstandigheden aan boord worden gehouden op schepen die de migranten hebben gered, maar geen toestemming krijgen om aan land te komen. Borderline bericht over de inefficiënte werking van het onthaal van migranten op Sicilië en Italië en klaagt bijvoorbeeld ook de uitbuiting van de migranten aan die als seizoenarbeider te werk worden gesteld. Bij de oogst van de olijven worden bijvoorbeeld vaak migranten ingezet. Ze worden vaak slecht betaald en behandeld. Borderline klaagt ook de schendingen van de rechten van niet begeleide minderjarigen aan die op het eiland aankomen, en staat migranten bij die het slachtoffer worden van racisme.

Maar Borderline Sicilia werkt niet enkel met migranten. Zo organiseert de organisatie ook initiatieven waarbij ze de plaatselijke bevolking van Sicilië bewust wil maken over alles wat met migratie te maken heeft. De organisatie zet vormingssessies op voor leerkrachten en studenten, zet studiedagen op voor mensen die tewerkgesteld zijn in de dienstverlening, maar organiseert ook culturele activiteiten zoals theatervoorstellingen.

Borderline Sicilia vertrekt dus duidelijk niet vanuit het standpunt dat migranten mensen zijn die hulp zoeken, maar veeleer vanuit het standpunt dat het verdedigen van de rechten van migranten eigenlijk staat voor het verdedigen van de rechten van iedereen.

De organisatie werkt met vrijwilligers en kan haar werking dus enkel draaiend houden met de financiële steun die ze krijgt van burgers, maar ook van organisaties, bedrijven…De vrijwilligers hebben allen één ding gemeenschappelijk, wat ook hun achtergrond, afkomst, opleiding, …. is, allen zijn ze er van overtuigd dat het gerechtvaardigd is actief te zijn rond het thema migratie, dat het gerechtvaardigd is om zo te vechten tegen de onrechtvaardigheden waarmee migranten geconfronteerd worden, en om zo samen met de migranten te blijven ijveren voor de verdediging van de rechten van iedereen.

De organisatie is inmiddels een referentie geworden omwille van haar expertise inzake migratie en wordt dan ook vaak geconsulteerd door studenten, onderzoekers, journalisten uit binnen- en buitenland wanneer deze informatie willen over het migratievraagstuk of de situatie van migranten op Sicilië

Zo bouwt de organisatie aan een netwerk met organisaties uit heel Europa, heeft een zusterorganisatie in Berlijn, begeleidt jongeren die naar Sicilië komen om zelf te zien wat er op het eiland gebeurt, en zet Europese projecten op. Borderline wil door haar werking de realiteit laten zien waarmee migranten moeten omgaan op het eiland Sicilië. Het is heel belangrijk dat mensen in Italië maar ook in andere Europese landen beseffen wat er zich afspeelt aan de buitengrenzen van Europa, om duidelijk te maken wat het echt betekent om als migrant aan te komen in Sicilië, Italië, Europa.

Borderline is er van overtuigd dat wanneer de rechten van migranten niet worden gerespecteerd, dit op termijn de mogelijkheid kan creëren voor een afzwakking van de mensenrechtenbescherming die een invloed zou kunnen hebben voor iedereen. De toekomst van migranten is namelijk ook onze toekomst. Het gaat om iedereen, om ieder van ons.

Meer info: https://www.borderlinesicilia.org/en/